Soạn bài Chữa lỗi dùng từ

CHỮA LỖI DỪNG TỪ
MỤC TIÊU BÀI HỌC
Nhận ra được những lỗi lặp từ và lẫn lộn những từ gần âm.
Có ý thức tránh lỗi dùng từ trong học tập và giao tiếp.
TÌM HIỂU NỘI DUNG BÀI
Từ tiếng Việt là đơn vị ngôn ngữ cơ bản thể hiện bằng một hoặc nhiều âm tiết cố định, bất biến (hoa hồng: 2 âm tiết) mang một nội dung ý nghĩa nhất định (1 loại hoa: cây gai, màu trắng, đỏ, vàng...), có những đặc điểm ngữ pháp nhất định (danh từ, trung tâm ngữ danh từ, chủ ngữ, vị ngữ...), được cấu tạo theo một phương thức nhất định (từ ghép phân nghĩa với hai hình vị).
Như vậy từ có hai mặt: nội dung và hình thức. Nội dung của từ thuộc mặt tinh thần nên không thể nghe được, nhìn được. Nhưng mặt hình thức mang tính vật chất nên có thể nghe được, nhìn được. Vì vậy, việc đánh giá cách dùng từ có thế chỉ ra một cách cụ thể những lỗi sai sót trong chữ viết, trong phát âm.
Hiện tượng lặp từ:
Trong khi nói và viết, học sinh sử dụng một từ được lặp đi lặp lại nhiều lần, điều đó thể hiện vốn từ nghèo nàn của các em. Việc lặp đi lặp lại như vậy được hiểu là một loại lỗi, đó là sự dùng từ trùng lặp gây cảm giác nặng nề, nhàm chán. Việc lặp lại đó sẽ không cung cấp một nội dung mới mà chỉ nhắc lại nội dung cũ một cách máy móc, rập khuôn.
TRẢ LỜI CÂU HỎI
Gạch dưới các từ ngữ giống nhau trong các câu sau:
Từ “tre.” được lặp lại 7 lần.
Từ “giữ” lặp lại 4 lần.
Từ “anh hùng” lặp lại 2 lần.
Ớ câu này (b) từ “truyện dân gian” được lặp lại hai lần.
Việc lặp lại từ “tre” ở ví dụ (a) có khác việc lặp lại từ ở ví dụ (b)
ơ ví dụ (a) việc lặp lại từ “tre” có ý nghĩa nhấn mạnh vai trò của cây tre trong việc đánh giặc giữ làng, bảo vệ con người, bảo vệ đất nước. Đồng thời cũng tạo sự hài hòa cho bài văn.
Ớ ví dụ (b) việc lặp lại từ “truyện dân gian” là một lỗi sai, lỗi lặp từ làm cho câu văn nặng nề.
Ta có thể sửa thành:
Em rất thích đọc truyện dân gian vì truyện có nhiều chi tiết tưởng tượng, kì ảo.
Trong các câu sau, từ nào dùng không đúng?
а.	Ngày mai, chúng em sẽ đi thăm quan Viện bảo tàng của tỉnh.
Trong câu này học sinh nhầm giữa thăm quan và tham quan, trong từ
điển không có từ “thăm quan” mà chỉ có từ “tham quan” mà thôi (xem thấy tận mắt để mở rộng hiểu biết hoặc học tập kinh nghiệm).
б.	Ổng họa sĩ già nhấp nháy bộ ria mép quen thuộc.
Ớ câu này học sinh nhầm giữa từ nhấp nháy và mấp máy. Từ nhấp nháy có nghĩa mở ra nhắm lại liên tiếp hoặc có ánh sánh khi lóe ra khi tắt liên tiếp, mấp máy có nghĩa cử động khẽ liên tiếp.
Như vậy các em có sự nhầm lẫn giữa nghĩa của từ. Do đó ta có thể chữa hai câu lại như sau:
Ngày mai, chúng em sẽ đi tham quan Viện bảo tàng của tỉnh.
Õng họa sĩ già mấp máy bộ ria mép quen thuộc.
LUYỆN TẬP
1. Hãy lược bỏ những từ ngữ trùng lặp trong các câu sau: a. Bạn Lan là một lớp trưởng gương mẫu nên cả lớp ai cũng đều rất lấy
làm quý mến bạn Lan.
Ớ câu này chúng ta nên bỏ một số’ từ không cần thiết: ai, cũng, rất, lấy làm, bạn, Lan.
Chữa lại:
Lan là một lớp trưởng gương mẫu nên cả lớp đều rất quý mến.
Sau khi nghe cô giáo kể câu chuyện ấy, chúng tôi ai cũng thích những nhân vật trong câu chuyện này, vì những nhân vật ấy đều là những nhân vật có phẩm chất đạo đức tốt đẹp.
ơ đây chúng ta nên bỏ: Câu chuyện ấy; thay những nhân vật ấy bằng đại từ thay thế họ-, thay nhân vật bằng từ người. Chữa lại:
Sau khi nghe cô giáo kể, chúng tôi ai cũng thích những nhân vật trong câu chuyện này, vì họ đều là những người có phẩm chất đạo đức tốt.
Quá trình vượt núi cao cũng là quá trình con người trưởng thành, lớn lên.
Câu này ta có thể bỏ từ lớn lên vì từ này trùng nghĩa với từ trưởng thành.
Chữa lại:
Quá trình vượt núi cao củng là quá trình con người trưởng thành.
Hãy thay từ dùng sai trong các câu dưới đây bằng những từ khác. Theo
em, nguyên nhân chủ yếu của việc dùng sai đó là gì?
Tiêng Việt có khả năng diễn ta linh động mọi trạng thái tình cảm của con người.
Nguyên nhân mắc lỗi: Không nhớ chính xác hình thức ngữ âm, hiểu sai nghĩa của từ.
Linh động: Không quá câu nệ vào nguyên tắc, đổi thay nhiều cách.
Sinh động: Có khả năng gợi ra nhiều hình ảnh, nhiều dạng, nhiều vẻ khác nhau hợp với hiện thực của đời sông.
Chữa lại:
Tiêng Việt có khả năng diễn tả sinh động mọi trạng thái tình cảm của con người.
Có một số bạn còn bàng quang với lớp.
Nguyên nhân mắc lỗi: Không nhớ chính xác hình thức ngữ âm, hiểu sai nghĩa của từ.
Bàng quang: Bọc chứa nước tiểu.
Băng quan: Kẻ đứng ngoài cuộc mà nhìn.
Chữa lại:
Có một số bạn còn bàng quan với lớp.
Vùng này còn khá nhiều thủ tục như: ma chay, cưới xin đều cỗ bàn linh đình; ốm không đi bệnh viện mà ở nhà cúng bái.
Nguyên nhân mắc lỗi giông ở câu (a) và (b)
Thủ tục: Những việc phải làm theo quy định.
Hủ tục: Phong tục đã lỗi thời.
Chữa lại:
Vùng này còn khá nhiều hủ tục như: ma chay, cưới xin đều cỗ bàn linh đình; ốm không đi bệnh viện mà ở nhà cúng bái.