Soạn bài Sọ Dừa (Truyện cổ tích)
sọ DỪA (Truyện cổ tícli) MỤC TIÊU BÀI HỌC Hiểu được khái niệm truyện cổ tích. Hiểu được nội dung ý nghĩa của truyện và một sô' đặc điểm tiêu biểu của nhân vật Sọ Dừa. Kể lại được truyện. TÌM HIỂU NỘI DUNG BÀI Truyện cổ tích: là loại truyện dân gian kể về cuộc đời của một sô' kiểu nhân vật (nhân vật bất hạnh; nhân vật dũng sĩ và nhân vật có tài năng; nhân vật thông minh và nhân vật ngô'c nghếch; nhân vật là động vật). Truyện cổ tích thường có yếu tô' hoang đường, thể hiện ước mơ, niềm tin của nhân dân về chiến thắng cuô'i cùng của cái thiện đô'i với cái ác, cái tô't đô'i với cái xấu, sự công bằng đô'i với sự bất công. Truyện cổ tích có ba loại: Truyện cổ tích thần kì: truyện mang nhiều yếu tố thần kì phản ánh cuộc đấu tranh giữa cái thiện và cái ác, qua đó thể hiện ước mơ về công lí xã hội và sự đổi đời. Ví dụ: Tấm Cám, Thạch Sanh, Sọ Dừa, Sự tích trầu cau... Truyện cố tích về loài vật: nhân vật chính là các con vật, loại truyện này nhằm giải thích các đặc điểm và thói quen của các con vật hoặc môi quan hệ giữa các con vật, qua đó đúc kết kinh nghiệm về thế giới loài vật. Ví dụ: Quạ và Công; Trê và Cóc; Cóc kiện Trời... Truyện cố tích sinh hoạt: kể về sự thông minh, tài phân xử hoặc sự đô'i trá, gian xảo... loại truyện này gần với đời sống thực, do đó không có yếu tố thần kì. Truyện Sọ Dừa thuộc kiểu nhân vật bất hạnh - người có hình dáng xấu xí. 2. Phân đoạn: chia làm 3 đoạn. Đoạn 1: Từ đầu đến “đặt tên cho nó là Sọ Dừa”: Giới thiệu về sự ra đời của Sọ Dừa. Đoạn 2: Tiếp đến “phòng khi dùng đến”: Cuộc sống của vợ chồng Sọ Dừa. Đoạn 3: Phần còn lại: Dã tâm của hai cô chị, cuộc đoàn tụ của vợ chồng Sọ Dừa. TRẢ LỜI CÂU HỎI: Sự ra đời của Sọ Dừa có gì khác thường? Kể về sự ra đời của Sọ Dừa như vậy, nhân dân muôn thế hiện điều gì, và muôn chú ý đến những con người như thế nào trong xã hội xưa? Sự ra đời của Sọ Dừa có nhiều nét khác lạ: + Bà mẹ mang thai Sọ Dừa khác thường (uống nước trong cái sọ dừa về có mang). + Sọ Dừa với hình dạng khác thường: (không chân tay, tròn như quả dừa). + Sọ Dừa lăn lông lốc trong nhà, chẳng làm được việc gì. Điều nhân dân muốn thể hiện qua việc kể về Sọ Dừa: + Sọ Dừa mang kiểu nhân vật bất hạnh (mang lốt xấu xí). + Phản ánh đến một loại người đau khổ và thấp hèn nhất trong xã hội (không có hình dạng như con người, không làm được việc gì) -» Gợi sự thương cảm đối với nhân vật. Sự tài giỏi của Sọ Dừa thể hiện qua những chi tiết nào? Em có nhận xét gì về quan hệ giữa hình dạng bên ngoài và phẩm chất bên trong của nhân vật? a. Sự tài giỏi của Sọ Dừa thể hiện qua các chi tiết: + Chăn bò rất giỏi (ngày nắng cũng như ngày mưa, bò con nào con nấy bụng no căng). + Tài thổi sáo (tiếng sáo véo von). + Giục mẹ hỏi con gái phú ông làm vợ. + Sắm đủ lễ vật theo yêu cầu của phú ông (một chình vùng cốm, mười tấm lụa đào, mười con lợn béo, mười vò rượu tăm). + Đỗ trạng nguyên. + Có tài dự đoán, lo xa mọi chuyện (khi chia tay, quan trạng đưa cho vợ một hòn đá lửa, một con dao và hai quả trứng gà, dặn phải giắt luôn trong người phòng khi dùng đến). b. Nhận xét về quan hệ giữa hình dạng bên ngoài và phẩm chất bên trong: Có sự đốì lập giữa hình thức bên ngoài với phẩm chất bên trong: bề ngoài dị dạng, kì quái, vô dụng; cởi bỏ vỏ lốt, Sọ Dừa lại có vẻ đẹp của một chàng trai khôi ngô với tài năng và sự thông minh tuyệt vời. Sự đốì lập đó đề cao phẩm chất bên trong của con người, đồng thời cũng thể hiện ước mơ về sự đổi đời của người lao động trong xã hội xưa. Tại sao cô út lại bằng lòng lấy Sọ Dừa? Em có nhận xét gì về nhân vật cô Út? Cô Út bằng lòng lấy Sọ Dừa vì biết thực chất vẻ đẹp của Sọ Dừa (tháy một chàng trai khôi ngô ngồi trên chiếc võng đào mắc vào hai cành cây, thổi sáo cho đàn bò gặm cỏ). Nhận xét về cô út: “Cô Út hiền lành, tính hay thương người, đối đãi với Sọ Dừa rất tử tễ”. Chính vì lòng thương người đã giúp cô nhìn thây được một chàng trai khôi ngô, tuấn tú, tài giỏi, luôn núp mình dưới cái vỏ bọc xấu xí và cô út đã trở thành bà Trạng. Đó cũng chính là phần thưởng dành cho cô vì cô đã nhìn thấy được giá trị thực chất bên trong của một con người. Trong truyện, Sọ Dừa có hình dạng xấu xí, nhưng cuối cùng đã được trút bỏ lốt, cùng cô Út hưởng hạnh phúc, còn hai cô chị phải bỏ nhà trôn đi. Qua kết cục này, em thấy người lao động ước mơ điều gì? Ước mơ của người lao động: Ước mơ đổi đời: Từ một thân phận thấp kém, từ một con người xấu xí tưởng như vô dụng nay trở thành đẹp đẽ, tài giỏi, thông minh, sống hạnh phúc. Ước mơ về sự công bằng: “Ớ hiền gặp lành”: Sọ Dừa được sống hạnh phúc bên người vợ hiền, nhân hậu, còn hai cô chị độc ác sẽ bị trùng phạt đích đáng. Hãy nêu những ý nghĩa chính của truyện Sọ Dừa. Đề cao giá trị phẩm chất bên trong của con người. Thể hiện tấm lòng nhân ái đối với những con người bất hạnh. Sức sông mãnh liệt và tinh thần lạc quan của nhân dân lao động: còn sông, còn có hi vọng, hi vọng vào sự công bằng, lẽ phải của lòng tốt với sự độc ác và bất công. GHI NHỚ Sọ Dừa là truyện cổ tích về người mang lốt vật, kiểu nhân vật khá phổ biến trong truyện cổ tích Việt Nam và thế giới. Nhân vật chính của loại truyện cổ tích này có hình hài dị dạng, thường mang lốt vật, bị mọi người xem thường, coi là “vô tích sự”. Nhưng đây là nhân vật có phẩm chất, tài năng đặc biệt. Cuối cùng nhân vật trút bỏ lốt vật, kết hôn cùng người đẹp, sống cuộc đời hạnh phúc. Truyện Sọ Dừa đề cao giá trị chân chính của con người và tình thương đối với người bất hạnh. LUYỆN TẬP Trong truyện cổ tích Việt Nam và nước ngoài có nhiều truyện kể về các nhân vật giông Sọ Dừa (người ban đầu mang hình dạnh xấu xí, có nhiều tài năng, cuổì cùng trút bỏ lốt thành người đẹp và hưởng hạnh phúc). (Học sinh đọc phần đọc thêm trang 55 SGK) Kể diễn cảm truyện Sọ Dừa. Khi kể cần chú ý: Kể đúng các tình tiết cốt truyện theo một trình tự nhất định. Kể bằng lời của mình. Kể diễn cảm.