Soạn bài Ông lão đánh cá và con cá vàng (truyền cổ tích A. Pu - skin)

ÔNG 1Ẵ0 ĐÁNH CẤ VÀ CON CẮ VÀNG
(Truyện cổ tích của A. Pu-skin)
MỤC TIÊU BÀI HỌC
Hiểu được nội dung, ý nghĩa của truyện.
Nắm được một sô' chi tiết nghệ thuật tiêu biểu đặc sắc có trong truyện.
Kể lại được truyện.
NỘI DUNG BÀI HỌC
Truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng là truyện cổ tích do A. Pu- skin kể lại, viết lại. Ngoài nội dung, ý nghĩa dân gian, truyện còn chứa đựng những tư tưởng mà tác giả gửi gắm. Đó là tư tưởng chống đối chế độ Nga hoàng độc ác, chuyên quyền, thức tỉnh tinh thần đấu tranh của nhân dân Nga.
Phân đoạn: Chia làm 4 đoạn
Đoạn 1: từ đầu đến “Kéo sợi”: Giới thiệu vợ chồng ông lão đánh cá.
Đoạn 2: Tiếp theo đến “Chẳng cần gì”: Ông lão bắt được con cá vàng.
Đoạn 3: Tiếp theo đến “Ý muốn của mụ”: Lòng tham và sự bội bạc của mụ vợ.
Đoạn 4: Phần còn lại: Kết cục của sự tham lam và hội bạc.
TRẢ LỜI CÂU HỎI
Trong truyện mấy lần ông lão ra biển gọi cá vàng? Việc kể lại những lần ông lão ra biển gọi cá vàng là biện pháp lặp lại có chủ ý của truyện cổ tích. Hãy nêu tác dụng của biện pháp này.
Trong truyện có 5 lần ông lão ra biển gọi cá vàng.
Lần 1: Đòi cái máng lợn
Lần 2: Đòi cái nhà rộng
Lần 3: Muôn làm nhất phẩm phu nhân
Lần 4: Muôn làm nữ hoàng
Lần 5: Muốn làm Long Vương, bắt cá vàng hầu hạ và làm theo ý muôn của mụ.
Biện pháp lặp lại có tác dụng:
+ Tạo cho người nghe hồi hộp, tạo tình huống cho câu chuyện.
+ Sự lặp lại ở đây không giống nhau, các chi tiết luôn thay đổi và có sự
tăng tiến (cảnh biển thay đổi và lòng tham của mụ tăng lên).
+ Tính cách của nhân vật (mụ vợ, ông lão, cá vàng), chủ đề của câu
chuyện được tô đậm dần.
Mỗi lần ông lão ra biển gọi cá vàng, cảnh biển thay đổi:
Lần 1: Biển gợn sóng êm ả.
Lần 2: Biển xanh đã nổi sóng.
Lần 3: Biển xanh nổi sóng dữ dội
Lần 4: Một cơn dông tố kinh khủng kéo đến, mặt biển nổi sóng ầm ầm.
- Biển ở đây cũng tức giận trước lòng tham vô đáy và sự bội bạc của mụ vợ. Biển ở đây không chỉ là thiên nhiên bình thường làm khung cảnh cho hoạt động của con người mà biển còn tham gia tích cực và đi suốt diễn biến (lặp tăng tiến) của truyện. Thái độ của biển cũng chính là thái độ phản ứng của nhân dân, của đất trời trước thói xấu, lòng tham vô đáy và sự bội bạc của mụ vợ.
Em có nhận xét gì về lòng tham và sự bội bạc của nhân vật mụ vợ? Sự bội bạc của mụ đối với chồng đã tăng lên như thế nào? Khi nào sự bội bạc của mụ đi tới tột cùng (chú ý thái độ của mụ đối với cá vàng thề’ hiện ý muôn cuối cùng).
Qua 5 lần đòi hỏi của mụ vợ ta nhận thấy:
+ Lần 1 và lần 2: Đòi hỏi về vật chất (tăng lên: từ cái máng => đến nhà rộng).
+ Lần 3: Đòi hỏi về danh vọng (muôn làm nhất phẩm phu nhân).
+ Lần 4: Đòi hỏi của cải, danh vọng và quyền lực.
+ Lần 5: Đòi hỏi quyền uy.
Ớ đây ta thấy lòng tham của mụ vợ cứ tăng mãi và không có điểm dừng. Mụ muôn có tất cả mọi thứ của cải, danh vọng và quyền uy. Bên cạnh đó ta còn thấy mụ là con người bội bạc, dữ dằn và thô lỗ. Rõ ràng mụ mang đầy đủ những tính xấu, mụ là nhân vật phản diện.
Với chồng, thái độ bội bạc của mụ ngày càng tăng lên:
+ Mụ mắng chồng: đồ ngóc (đòi máng)
+ Mụ quát to hơn: đồ ngu (đòi nhà)
+ Mụ mắng như tát nước vào mặt "Đồ ngu! Ngốc sao ngốc thế!” (đòi làm nhất phẩm phu nhân)
+ Mụ giận dữ, nổi trận lôi đình tát vào mặt ông lão: "Mày dám cãi à? Mày dám cãi một bà...” (đòi làm nữ hoàng)
+ Mụ lại nổi cơn thịnh nộ, sai người đi bắt ông lão đến (đòi làm Long Vương...)
Những chi tiết nêu trên càng làm nổi rõ nghịch lý: lòng tham càng lớn thì tình nghĩa vợ chồng càng nhạt dần rồi tan vỡ.
Trong truyện, ông lão đánh cá không chỉ là chồng mà còn là ân nhân giúp mụ có tất cả. Nhưng ông càng giúp mụ thỏa mãn lòng tham vô đáy bao nhiêu thì mụ cư xử càng tệ bạc với ông bấy nhiêu. Mụ ngược đãi ông và coi ông như một nô lệ chỉ được phép nghe lệnh, tuân lệnh mà thôi.
* Với cá vàng: Mụ đòi hỏi mọi thứ mà con người có thể có, chưa đủ, mụ muôn chính cá vàng phải trở thành đầy tớ để mụ có thể tùy tiện sai bảo, như vậy rõ ràng mụ không muôn đòi hỏi cá vàng qua khâu trung gian là ông lão nữa, mụ muôn gạt bỏ ông đi, “ân nhân” ở đây trở thành chướng ngại cho mụ. Sự bội bạc của mụ đã đi đến tột đỉnh, người và trời đều không thể dung tha.
Câu chuyện kết thúc là một sự trừng trị đối với vợ chồng ông lão đánh cá, đặc biệt là mụ vợ.
Mụ vợ ở đây có hai tội lớn: Tham lam và bội bạc - nhưng có lẽ sự tham lam còn tha thứ được vì mụ đã từng sống trong cảnh nghèo khó chưa hề được nếm mùi của sự giàu sang. Còn tội bội bạc là lớn hơn cả, mụ đã cư xử cay nghiệt và ngược đãi chồng, chính vì thế mà kết thúc câu chuyện lại đưa mụ trở về cuộc sông nghèo khó lúc ban đầu.
Đô'i với ông lão đánh cá: Ông không mất gì cả, ông được trở lại với cuộc sông bình yên. Nhưng điều đáng nói ở đây, ông là một người nhu nhược. Nếu chỉ có cam chịu và nhu nhược sẽ trở thành kẻ nô lệ của người khác mà thôi.
Cá vàng trừng trị mụ vợ vì tội tham lam hay tội bội bạc? Hãy nêu ý nghĩa tượng trưng của hình tượng con cá vàng.
Cá vàng trừng trị mụ vợ cả hai tội: Tội tham lam và bội bạc, nhưng tội bội bạc là lớn hơn (phần này đã giải thích ở câu 4. Thực ra cả hai tội này có liên quan với nhau: Lòng tham lam quá lớn sẽ làm cho người ta mờ mắt, mất hết lương tri, không còn có khả năng nhận biết phải trái, do đó sẽ dẫn đến tai họa.
Ý nghĩa tượng trưng của hình tượng con cá vàng.
+ Cá vàng tượng trưng cho sự biết ơn, tấm lòng của nhân dân đối với người đã cứu giúp khi hoạn nạn cá vàng đại diện cho cái thiện, lòng tốt.
+ Tượng trưng cho ước mơ của nhân dân: trừng trị thẳng tay những kẻ tham lam, bội bạc.
GHI NHỚ
Ông lão đánh cá và con cá vàng là truyện cổ tích dân gian do A. Pu- skin kể lại. Truyện sử dụng các biện pháp nghệ thuật rất tiêu biểu của truyện cổ tích: sự lặp lại tăng tiến của các tình huống cốt truyện, sự đôi lập giữa các nhân vật, sự xuất hiện của các yếu tố tưởng tượng, hoang đường. Truyện ca ngợi lòng biết ơn đối với những người nhân hậu và nêu ra bài học đích đáng cho những kẻ tham lam, bội bạc.
LUYỆN TẬP
a. Có người cho rằng truyện này nên đặt tên là Mụ vợ ông lão đánh cá và con cá vàng. Ý kiến của em thế nào?
Đặt tên cho truyện là: Mụ vợ ông lão đánh cá và con cá vàng cũng có những cơ sở:
+ Mụ vợ cũng là nhân vật chính của truyện.
+ Ý nghĩa của truyện là phê phán, nêu bài học cho những kẻ tham lam, bội bạc như mụ vợ ông lão đánh cá.
Tên truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng mang ý nghĩa: Nói về hai nhân vật chính: Ông lão đánh cá và con cá vàng, hai nhân vật này đại diện cho lòng tốt, cái thiện. Riêng cá vàng còn đại diện cho công lí của nhân dân. Hai nhân vật này hoàn toàn đối lập với nhân vật mụ vợ tham lam, bội bạc.
Ngoài ra trong truyện cổ Grim có một truyện nhan đề: Hai vợ chồng người đánh cá. Tên truyện nói được đủ các nhân vật cũng như chủ đề của tác phẩm.
Hãy kể diễn cảm truyện cổ tích này.
Học sinh tự kế.