Soạn bài So sánh (tiếp theo)

SO SANH (Tiếp theo)
MỤC TIÊU BÀI HỌC
Nắm được hai kiểu so sánh : ngang bằng và không ngang bằng.
Hiểu được các tác dụng chính của so sánh.
Bước đầu tạo được một sô' phép so sánh.
TÌM HIỂU NỘI DUNG
Xem lại bài 19 đã nói về nội dung so sánh
Cần phân biệt hai kiểu so sánh.
+ So sánh ngang bằng : Thể hiện bằng các từ so sánh như, như là, bao nhiêu, bấy nhiêu...
Ví dụ :
Gầy như mắm ; nhanh như Sóc ; đẹp như tiên.
Qua đình ngả nón trông đình
Đình bao nhiêu ngói thương mình bấy nhiêu.
+ So sánh không ngang bằng : Thể hiện bằng các từ hơn, thua, kém hoặc cụm từ không bằng, không như...
Ví dụ: Nó học không bằng tôi.
Lưu ý : Trong phép so sánh không ngang bằng vế A và vế B chỉ những sự vật, sự vật tuy thua kém nhau về một phương diện nào đó nhưng vẫn có nét tương đồng với nhau. Chính nét tương đồng này cho phép so sánh các sự vật, sự việc với nhau.
Ví dụ : con hơn cha là nhà có phúc.
A. TRẢ LỜI CÂU HỎI
CÁC KIỂU SO SÁNH
Tìm phép so sánh trong khổ thơ sau :
Những ngôi sao thức ngoài kia Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con Đêm nay con ngủ giấc tròn Mẹ là ngọn gió của con suốt đời.
Trong đoạn thơ trên có 2 phép so sánh :
Chẳng bằng phép so sánh 1 - so sánh hơn kém.
là phép so sánh 2 - so sánh ngang bằng.
Như vậy ta có thể rút ra mô hình của hai kiểu so sánh :
So sánh ngang bằng : A là B
So sánh thua kém : A chẳng bằng B.
Từ ngữ chỉ ý so sánh trong các phép so sánh trên có gì khác nhau ?
So sánh ngang bằng : Dùng từ là để so sánh hình ảnh của mẹ với ngọn gió.
So sánh thua kém : Dùng từ chẳng bàng để so sánh mẹ với những ngôi sao.
Tìm thêm những từ ngữ chỉ so sánh ngang bằng hoặc không ngang bằng ?
So sánh ngang bằng : như, tựa như, chừng như... là, bao nhiêu, bấy nhiêu.
So sánh không ngang bằng : hơn, kém, khác, kém hơn...
TÁC DỤNG CỦA SO SÁNH
1. Tìm phép so sánh trong đoạn văn dưới đây :
Các phép so sánh trong đoạn văn :
Có chiếc (lá rụng) tựa mũi tên nhọn, từ cành cây rơi cắm phập xuống đất như cho xong chuyện, cho xong một đời lạnh lùng, thản nhiên, không thương tiếc, không do dự vẩn vơ (so sánh ngang bằng).
— Có chiếc lá như con chim bị lảo đảo mấy vòng trên không, rồi cố gượng... (so sánh ngang bằng).
Có chiếc lá nhẹ nhàng khoan khoái đùa bỡn, múa may với làn gió thoảng, như thầm bảo rằng sự đẹp của vạn vật chỉ ở hiện tại... (so sánh ngang bằng).
Cả một thời quá khứ dài dằng dặc của chiếc lá trên cành cây không bằng một vài giây bay lượn... (so sánh không ngang bằng).
Có chiếc lá như sợ hãi, ngần ngại rụt rè, rồi như gần tới mặt đất, còn cất mình muôn bay trở lại (so sánh ngang bằng).
Trong đoạn văn trên, phép so sánh có tác dụng gì ?
Tác dụng của phép so sánh :
Đối với việc miêu tả sự việc, sự vật : tạo ra được những hình ảnh cụ thể, sinh động giúp cho người đọc người nghe hình dung được sự việc, sự vật được miêu tả.
Trong đoạn văn trên, người ta sẽ hình dung được những cách rụng khác nhau của chiếc lá.
— Đôi với việc thể hiện tư tưởng, tình cảm của người viết : Thông qua cách nói giúp người đọc nắm bắt được tư tưởng, tình cảm của người viết (người nói).
Trong đoạn văn trên phép so sánh giúp ta thấy được quan niệm về sự sống và cái chết của tác giả.
GHI NHỚ	\
So sánh vừa có tác dụng gợi hình, giúp cho việc miêu tả sự vật, sự việc được cụ thể, sinh động, vừa có tác dụng biểu hiện tư tưởng, tình cảm sâu sắc.
B. LUYỆN TẬP
Chỉ ra các phép so sánh trong những khổ thơ dưới đây. Cho biết chúng thuộc kiểu so sánh nào ? Phân tích tác dụng gợi hình, gợi cảm của một phép so sánh mà em thích.
Câu a : Tâm liồn tôi là một buổi trưa hè - dùng từ so sánh là - so sánh ngang bằng.
Câu b :
Con đi trăm núi ngàn khe / Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm.
Con đi đánh giặc mười năm / Chưa bằng khó nhọc đời bầm sáu mươi. Dùng từ so sánh : chưa bằng - so sánh không ngang bằng.
Câu c :
+ Anh đội viên mơ màng / Như nằm trong giấc mộng.
Dùng từ so sánh như — so sánh ngang bằng.
+ Bóng Bác cao lồng lộng / Âm hơn ngọn lửa hồng.
Dùng từ so sánh hơn - so sánh không ngang bằng.
Hãy nêu những câu văn có sử dụng phép so sánh trong đoạn trích vượt thác. Em thích hình ảnh so sánh nào ?
Những câu văn có sử dụng phép so sánh trong bài Vượt thác :
Thuyền rẽ sóng lướt bon bon 7ĩ/iỉZ đang nhớ núi rừng phải lướt cho nhanh để về cho kịp.
— Chỉ một chóc sau, chúng tôi đã đến ngã ba sông, chung quanh là những bãi dâu bạt ngàn...
Những động tác thả sào, rút sào rập ràng nhanh như cắt.
— Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa, ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ.
Dọc theo sườn núi, những cây to mọc giữa những bụi lúp xúp nom xa zr/iỉ/ những cụ già vung tay hô đám con cháu tiến về phía trước.
+ Trong những phép so sánh trên, hình ảnh dượng Hương Thư được so sánh là đẹp nhất. Thông qua hình ảnh so sánh, người đọc sẽ hình dung được một dượng Hương Thư mạnh mẽ, can đảm và dũng mãnh.
Dựa vào đoạn trích Vượt thác, hãy viết một đoạn văn từ ba đến năm câu tả dượng Hương Thư đưa thuyền vượt qua thác dữ. Trong đoạn có sử dụng cả hai kiểu so sánh.
Đoạn văn tả dượng Hương Thư vượt thác :
Nước từ trên cao trút xuống ầm ầm như thác đổ. Dượng Hương Thư đánh trần, đứng sau lái, co người phóng chiếc sào xuống lòng sông. Chiếc sào của dượng dưới sức chống bị cong lại như hình con tôm. Thuyền cố lấn lên, dượng Hương Thư ghì trên ngọn sào, hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa, trông dượng không khác gì một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ.
Chiều tối, chiếc thuyền vượt ra khỏi thác cố Cò, mọi người bình yên, khoan khoái như chẳng có chuyện gì xảy ra.