Soạn bài Sự việc và nhân vật trong văn tự sự
sự VIỆC VẰ NHÂN VẬT TRONG VĂN Tự sự MỤC TIÊU BÀI HỌC Nắm được hai yếu tố cơ bản của văn tự sự: sự việc và nhân vật. Hiểu ý nghĩa của sự vật và nhân vật trong tự sự. TÌM HIỂU NỘI DUNG BÀI A. Sự VIỆC TRONG VĂN Tự sự: Tự sự là “kể sự việc”, do đó yếu tố quan trọng đầu tiên là sự việc. Nếu không có sự việc thì không có tự sự. Do vậy muôn có tự sự, người ta phải chọn sự việc, liên kết các sự việc thành một chuỗi để thể hiện điều muôn nói (tức chủ đề truyện) làm cho truyện có ý nghĩa. Như vậy tự sự không chỉ đơn giản là có sự việc, sự việc ở đây phải liên kết để tạo cho truyện có ý nghĩa. Trở lại truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh, ta thấy các sự việc trong truyện liên kết với nhau tạo thành một chuỗi từ sự việc, mang tính khởi đầu đến sự việc mang tính phát triển, sự việc cao trào, sự việc kết thúc. Vua Hùng kén rể. Sơn Tinh, Thủy Tinh đến cầu hôn. Vua Hùng ra điều kiện chọn rể. Sơn Tinh đến trước được vợ. Thủy Tinh đến sau, tức giận, dâng nước đánh Sơn Tinh. Hai bên giao chiến, Thủy Tinh thua rút quân về. Hàng năm Thủy Tinh lại dâng nước đánh Sơn Tinh. Trong những sự việc trên: + Sự việc mang tính khởi đầu: Vua Hùng kén rể. + Sự việc phát triển: Vua Hùng ra điều kiện chọn rể. + Sự việc cao trào: Thủy Tinh đến sau, tức giận, dâng nước đánh Sơn Tinh. + Sự việc kết thúc: Hai bên giao chiến, Thủy Tinh thua rút quân về. Rõ ràng các sự việc trên đây kết hợp với nhau theo trình tự có ý nghĩa: sự việc trước giải thích lý do cho sự việc sau và cả chuỗi sự việc khẳng định sự chiến thắng của Sơn Tinh. B. NHÂN VẬT TRONG VĂN Tự sự: Nhân vật trong vãn tự sự là người làm ra sự việc, đồng thời là người được thể hiện, được nói tới. Nhiều khi tự sự để thể hiện con người. Nhân vật là sản phẩm của lời kể: nó có tên hay không tên, có lai lịch, có chân dung, có tài năng, công việc... - Trong truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh có các nhân vật được nói tới với tên gọi, lai lịch, chân dung, tài năng. Nhăn vật Tên gọi Lai lịch Chăn dung Tài năng Việc làm Vua Hùng Hùng Vương Thứ 18 Không Dựng nước và giữ nước Vua Sơn Tinh Sơn Tinh ơ vùng núi Tản Viên Không Có nhiều tài, đem sính lễ đến cầu hôn Thần núi Thủy Tinh Thủy Tinh Ở miền biển Không Có nhiều tài năng Thần biển Mị Nương Mị Nương Thời thứ 18 Người đẹp như hoa, tính hiền dịu Không Không Lạc Hầu Thứ 18 Không Không Giúp vua Hùng trông coi việc nước GHI NHỚ Sự việc trong văn tự sự được trìnli bày một cách cụ thể: sự việc xảy ra trong thời gian, địa điềm cụ thể, do nhân vật cụ thể thực hiện, có nguyên nhân, diễn biến, kết quả... sự việc trong văn tự sự được sắp xếp theo một trật tự, diễn biến sao cho thể hiện được tư tưởng mà người kể muốn biểu đạt. Nhân vật trong văn tự sự là kẻ thực hiện các sự việc và là kể được thể hiện trong văn bản: nhân vật chính đóng vai trò chủ yếu trong việc thể hiện tư tưởng của văn bản. Nhân vật phụ chỉ giúp nhân vật chính hoạt động. Nhân vật được thể hiện qua các mặt: tên gọi, lai lịch, tính nết, hình dáng, việc làm... LUYỆN TẬP 1. Chỉ ra những việc mà các nhân vật trong truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh đã làm. Vua Hùng: kén rể, ra điều kiện chọn rể. Mị Nương: lấy chồng (lấy Sơn Tinh) Sơn Tinh: Thần núi, đến cầu hôn, được vợ, đánh nhau với Thủy Tinh, chiến thắng Thủy Tinh. Thủy Tinh: Thần biển, đến cầu hôn, không dược vợ, đánh nhau với Sơn Tinh, bị thua, hàng năm dâng nước. Vai trò ý nghĩa của các nhân vật: Vua Hùng và Mị Nương chỉ là những nhân vật phụ góp phần cho sự phát triển một chuỗi những sự việc có tính khởi đầu, sự phát triển, sự việc cao trào và kết thúc đô'i với nhân vật chính. Nhân vật Sơn Tinh và Thủy Tinh là những nhân vật chính, hai nhân vật này tượng trưng cho hai thế lực: một bên là đại diện cho nhân dân, một bên là sức phá hoại dữ dội của thiên nhiên. Qua hai nhân vật, người Việt cổ xưa muôn thể hiện ước mơ có một sức mạnh phi thường để chế ngự lại những trận lũ lụt hàng năm xảy ra ở vùng đồng bằng Bắc bộ. Tóm tắt truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh theo sự việc gắn với các nhân vật chính. Để tóm tắt truyện, các em nên dựa trên 7 sự việc: Vua Hùng Vương thứ mười tám, có người con gái rất đẹp tên là Mị Nương. Vì thương con nên vua mới kén cho con một người chồng tốt. Một hôm có hai vị thần là Sơn Tinh và Thủy Tinh đến cầu hôn. Vua không biết gả cho ai bèn ra một lời thách đô' chọn rể. Sáng hôm sau Sơn Tinh đã đem đầy đủ lễ vật và rước Mị Nương về núi. Thủy Tinh đến sau không lây được vợ bèn nổi giận dâng nước đánh Sơn Tinh. Hai bên giao đấu hàng tháng trời, cuối cùng Thủy Tinh thua rút quân về. Hàng năm do oán nặng thù sâu Thủy Tinh vẫn dâng nước đánh Sơn Tinh nhưng vẫn không thắng nổi, đành rút quân về. Tại sao truyện lại gọi là Sơn Tinh, Thủy Tinh. Nếu đổi bằng các tên sau có được không? Vua Hùng kén rể. Truyện Vua Hùng, Mị Nương, Sơn Tinh và Thủy Tinh. — Bài ca chiến công của Sơn Tinh Truyện gọi là Sơn Tinh, Thủy Tinh vì truyện nói về hai vị thần, thông qua những yếu tố tưởng tượng và kì ảo, người Việt cổ muôn giải thích hiện tượng lũ lụt, đồng thời thể hiện sức mạnh, ước mong muôn chế ngự thiên tai. Nếu thay bằng tên gọi Vua Hùng kén rể chưa nói được ý nghĩa của truyện, còn nếu gọi Truyện vua Hùng, Mị Nương, Sơn Tinh và Thủy Tinh thì quá dài dòng và mới chỉ đề cập được vai trò của vua Hùng và sự xinh đẹp của Mị Nương. Cho nhan đề truyện: Một lần không vâng lời. Em hãy tưởng tượng để kể một câu chuyện theo nhan đề ấy. Em dự định sẽ kể sự việc gì? Diễn biến ra sao, nhân vật của em là ai? * Để kể chuyện này các em cần lưu ý: Câu chuyện Một lần không vâng lời là câu chuyện thuộc lứa tuổi các em (tuổi trẻ thơ). Một lần không vâng lời là nhấn mạnh tới sự không vâng lời gây hậu quả nhất định: trèo cây, dí không đến nơi về không đến chốn, ăn quả xanh uống nước lã... Nhân vật: có thể là chính mình, hay bạn bè trong lớp... Phải thấy được sự tương quan chặt chẽ giữa sự việc và ý nghĩa trong quá trình tạo lập văn bản. Bài văn tham khảo Đã bao giờ, bạn không vâng lời cha mẹ chưa? Đối với tôi, câu chuyện mà tôi sắp kể cho các bạn nghe mãi mãi là một bài học khiến tôi không thể nào quên. Hôm đó vào một ngày đẹp trời, cũng giông như mọi khi, mẹ chở tôi đi học. Đến cổng trường mẹ dặn: “Trưa nay mẹ có chút việc nên về muộn, tan học con nhớ đợi mẹ không được đi đâu”. Chia tay mẹ, tôi vào lớp học. Năm tiết học nhanh chóng trôi qua, sau tiếng chuông reng, tôi xếp hàng theo lớp ra cổng, lòng vui sướng biết bao khi hôm nay tôi được cô giáo cho điểm chín môn tập làm văn và điểm mười môn toán. Chà! Chuyện vui này phải báo cho mẹ biết mới được. Tôi ngồi bên gốc cây chờ mẹ đến đón. Đợi gần một tiếng đồng hồ vẫn không thấy mẹ đâu. Bỗng một bàn tay đập nhẹ vào vai tôi, hóa ra là Hùng học cùng lớp 4. Thấy tôi ngồi một mình Hùng hỏi: Cậu ngồi đây làm gì? Tớ đợi mẹ. Sao tan học rồi, mà mẹ cậu chưa đón? - Mẹ tớ bận chút việc. Hùng ngồi xuống cạnh tôi, hai đứa bắt đầu trò chuyện. Chợt Hùng nảy ra một ý định: đi ăn kem. Đang khát nước mà có kem ăn thì thật là tuyệt. Nghĩ vậy tôi đồng ý ngay. Thế là tôi theo Hùng, vòng vo một hồi lâu mới tới được hiệu kem. Ăn xong, tôi và nó chia tay. Nhưng đi mãi vẫn tôi không tìm thấy đường về. Tôi bắt đầu lo, vừa đi vừa khóc. Mệt quá, tôi ngồi ngay trên vỉa hè, lúc này tôi càng khóc to hơn. Mọi người thấy tôi khóc bèn xúm lại, người hỏi câu này, người hỏi câu khác, tôi chẳng biết trả lời thế nào. Thế rồi một chú công an đến đưa tôi về phường hỏi han tôi học ở trường nào? Chỉ mười phút sau, cô hiệu trưởng đến đón tôi và đưa tôi về nhà. Bố" mẹ tôi mừng lắm, nhất là mẹ cứ ôm chặt tôi vào lòng, nhìn khuôn mặt phờ phạc với những giọt nước mắt lăn trên gò má, tôi hiểu chắc mẹ phải chạy xuôi chạy ngược tìm tôi, nghĩ vậy tôi cảm thấy ân hận quá. Đúng là một lần không vâng lời sẽ gây hậu quả nghiêm trọng.