Soạn bài Phương pháp tả cảnh
PHƯƠNG PHẤP TẢ CẢNH MỤC TIÊU BÀI HỌC Nắm được cách tả cảnh và bô' cục hình thức của một đoạn, một bài văn tả cảnh. Luyện tập kĩ nãng quan sát lựa chọn, kĩ năng trình bày những điều quan sát, lựa chọn theo một thứ tự hợp lí. TÌM HIỂU NỘI DUNG * Muôn viết bài văn miêu tả cần phải có ý. Những ý này có thể có được nhờ vào việc đọc sách, báo, tài liệu. Nhưng phần lớn những ý này là do việc quan sát mà có. Vì vậy việc quan sát là rất cần thiết. Muốn miêu tả phải biết cách quan sát và cỏ công quan sát. Quan sát là nhìn, xem xét, nhận biết một vật, một người, một cảnh... nào đó, phát hiện những nét khác biệt của nó. Với những đối tượng miêu tả khác nhau, việc quan sát cũng có những sự khác nhau. Vì thê' khi quan sát, chúng ta cần chú ý : + Lựa chọn thời điểm quan sát sao cho thích hạp. + Lựa chọn góc độ không gian quan sát sao cho thích hợp. + Lựa chọn những chi tiết quan sát sao cho phù hợp với đặc trưng của đối tượng. Mục đích của việc quan sát là để tìm ý, để xác định nội dung cho bài viết văn miêu tả. Việc quan sát vì thế cần phải kĩ, phải nắm bắt cho được cái thần, cái hồn và nét riêng biệt của đối tượng miêu tả. Chính vì nét riêng ấy tạo nên cái mới và độc đáo cho nội dung bài văn. * Một bài văn tả cảnh gồm ba phần : + Mở bài : Giới thiệu đốì tượng miêu tả. Giới thiệu những điểm cần thiết khác tuỳ thuộc vào đối tượng miêu tả. + Thân bài : Trong phần thân bài có thể tả theo nhiều cách : Tả theo trình tự không gian, tả theo trình tự thời gian, tả theo trình tự của các đặc điểm... Tuỳ đôi tượng miêu tả mà ta lựa chọn cách tả sao cho thích hợp. Có thể theo lần lượt trình tự sau : Tả bao quát những nét chung nhất (đường nét, hình khôi, không gian bao quanh). Tả những nét riêng cá biệt, đặc sắc của đốì tượng. + Kết luận : Phần kết bài làm nhiệm vụ khép lại nội dung miêu tả và phát biểu những cảm nghĩ của người viết. Tuỳ theo đối tượng miêu tả, tuỳ theo nội dung đã triển khai trong phần thân bài, phần kết bài có thể viết theo kiểu đánh giá lợi ích của đốì tượng hoặc theo kiểu phát biểu những suy nghĩ, những tình cảm đối với đối tượng. A. TRẢ LỜI CÂU HỎI PHƯƠNG PHÁP VIẾT VĂN TẢ CẢNH 1. Đọc 3 văn bản : Văn bản 1 : Bằng thủ pháp nghệ thuật so sánh trong việc miêu tả ngoại hình cũng như động tác của dượng Hương Thư, tác giả muôn thể hiện hình ảnh một con người lao động gân guốc, vững chắc, dũng mãnh và tư thế hào hùng trước thiên nhiên. Qua hình ảnh nhân vật này có thể giúp người đọc hình dung được con thuyền đã phải chèo chông mọi khó khăn đế vượt qua nhiều thác ghềnh nguy hiểm. Văn bản 2 : Đoạn văn tả quang cảnh sông nước Năm Căn. Người viết đã miêu tả cảnh vật theo thứ tự : Từ dưới sông lên trên bờ, từ gần đến xa. Đầu tiên là tả dòng sông Năm Căn mênh mông rộng lớn, tiếp đến là tả hai bên bờ sông có rừng đước, dựng lên cao ngất rồi tiếp tục tả cụ thể cây đước. Ân tượng nối bật là cảm giác về màu xanh. Văn bản 3 : Bài văn miêu tả lũy tre có cấu trúc tương đối trọn vẹn, có thể chia nó ra làm 3 phần. + Phần mở đầu : Từ đầu đến “là màu của lũy” giới thiệu khái quát về lũy tre làng (phẩm chất, hình dáng, màu sắc). + Phần thứ hai : Từ “lũy ngoài cùng” đến “lúc nào không rõ”, tác giả tả ba vòng tre của luỹ tre làng. + Phần ba : Còn lại, phát biểu cảm nghĩ và nhận xét về loại tre. • Bài văn miêu tả theo thứ tự từ ngoài vào trong, từ khái quát đến cụ thể. GHI NHỚ + Muốn tả cảnh cần : Xác định được đối tượng miêu tả. Quan sát lựa chọn những hình ảnh tiêu biểu. Trình bày những điều quan sát được theo thứ tự. + Bố cục bài tả cảnh thường có ba phần (SGK). B. LUYỆN TẬP 1. Nếu phải tả quang cảnh lớp học trong giờ viết bài tập làm văn thì em miêu tả như thế nào ? а. Quan sát lựa chọn những hình ảnh cụ thể : + Quan sát quang cảnh chung của lớp học : không khí lớp, bảng đen, bàn ghế... + Quan sát thầy (cô) giáo, các bạn trong lớp (tư thế, thái độ, công việc chuẩn bị viết bài...). + Cảnh viết bài, cảnh ngoài sân trường, tiếng trông... б. Miêu tả theo thứ tự : từ ngoài vào trong lớp ; từ trên bảng đến cô giáo xuống dưới lớp ; từ không khí chung lớp học đến bản thân người viết. c. Viết phần mở bài và kết bài cho đề văn này : Mở bài Mới sáng sớm. Khí trời còn se lạnh, thỉnh thoảng một cơn gió thổi qua làm lay động những tán lá cây trong trường, thế mà lớp em đã tập trung đông đủ, chả là hôm nay chúng em có hai tiết tập làm văn viết. Dưới ánh đèn neon sáng trắng, lớp ồn ào, náo nhiệt bởi những tiếng đọc bài, tiếng nói chuyện của các bạn. Thế rồi ba tiếng trông vang lên, chúng em nhanh chóng ổn định chỗ ngồi chờ thấy giáo đến. Thầy bước vào lớp tươi cười với chúng em và tiết tập làm văn cũng bắt đầu. Kết luận Thời gian của hai tiết tập làm văn đã thấm thoát trôi qua. Sau khi đã cẩn thận rà soát lại bài viết, em đem lên nộp cho thầy, về chỗ, em thở phào nhẹ nhõm. Em hi vọng bài viết của mình sẽ đạt điểm cao, bởi văn tả cảnh là sở trường, cũng đồng thời là thể loại mà em yêu thích. Nếu phải tả quang cảnh sân trường trong giờ ra chơi, thì trong phần thân bài em sẽ miêu tả theo thứ tự nào ? Hãy lựa chọn một cảnh của sân trường trong giờ ra chơi để viết thành một đoạn văn miêu tả. Để tả quang cảnh sân trường trong giờ ra chơi có thể lựa chọn và tả theo thứ tự : + Từ xa đến gần (thứ tự không gian). + Tả trước giờ ra chơi, trong giờ ra chơi và sau giờ ra chơi (thứ tự thời gian) + Tả quang cảnh chung đến bản thân mình trong giờ ra chơi (theo thứ tự từ khái quát đến cụ thể hoặc ngược lại). Một cảnh của sân trường trong giờ ra chơi. + Cảnh chơi đá cầu. ... Kế bên cạnh là nhóm bạn nam đang say sưa đá cầu cũng ồn ào, náo nhiệt không kém gì tôp nhảy dây. Các bạn đứng thành vòng tròn, đôi chân uyển chuyển khéo léo, quả cầu làm bằng vòng cao su đủ màu, bên trên có cắm mâ'y chiếc lông ngỗng bay “vèo” từ chân bạn này qua chần bạn khác. Mỗi lần chạm xuống mu bàn chân quả cầu lại kêu “tách tách” âm thanh nghe thật vui tai. + Cảnh chơi nhảy dây. Ớ một góc sân, mấy bạn gái đang chơi nhảy dây, tiếng dây quất đen đét vàó nền gạch từng nhịp một. Trong vòng dây lên xuống, các bạn gái vừa cười vừa nhảy rất ăn nhịp. Những đôi chân thoăn thoắt nhanh nhẹn đang nhảy lên, nhảy xuống theo nhịp dây quay tít, khăn quàng đỏ như cũng vui lây trong gió sớm mai. Dàn ý của bài Biển dẹp. Mở bài : Giới thiệu tiêu đề biển đẹp. Thân bài : Tả vẻ đẹp với những sắc màu khác nhau của biển theo một trật tự thời gian và ở nhiều góc độ khác nhau. Buổi sáng : Có những cánh buồm nâu được nắng chiếu vào hồng rực lên, như đàn bướm lượn. — Buổi chiều : Gió mùa đông bắc vừa dừng, biển lặng đỏ, đục ; chiều lạnh, nắng tắt, nước biển dâng đầy đặc một màu trắng bạc... Ngày mưa rào : Mưa giăng bốn phía, nắng xuyên xuống biển óng đủ màu sắc : xanh lá mạ, tím phớt, hồng, xanh biếc... có quãng thâm xì, nặng trịch. - Ngày nắng : + Nắng sớm mờ, biển bốc hơi nước, chỉ có màu trắng đục. + Nắng tàn mát dịu, biển xanh veo, đảo xa tím pha hồng. + Xế trưa : Nắng dát vàng một vùng biển. * Kết bài : (đoạn cuối từ biển nhiều khi rất đẹp đến ánh sáng tạo nên). Nêu nhận xét và suy nghĩ của tác giả về vẻ đẹp với những sắc màu kì diệu của biển.