Soạn bài Ôn tập phần Văn
ÔN T0P PHẦN VĂN Mực TIÊU BÀI HỌC Nắm được các tác phẩm trong hệ thống văn bản để hiểu được nội dung và đặc trưng thể loại các văn bản. TÌM HIỂU NỘI DUNG 1, Nhan đề các văn bản dã học trong cả năm (văn xuôi) STT Nhan đề văn bản Giá trị về nội dung Giá trị về nghệ thuật 1 Cổng trường mở ra Tâm lòng thương yêu, tình cảm sâú nặng của người mẹ đốì với con và vai trò to lớn của nhà trường đốì với cuộc sông của mỗi con người. Văn bản nhật dụng Thể kí Phân tích tâm trạng nhân vật (mẹ) 2 Mẹ tôi Tình yêu thương cha mẹ là tình cảm thiêng liêng cao cả. Văn bản nhật dụng Thể loại: viết thư 3 Cuộc chia tay của những con búp bê Vân đề hạnh phúc gia đình bị đổ vỡ, bô' mẹ li hôn, con cái chịu nhiều đau đớn, thua thiệt. Tình cảm và tâ'm lòng vị tha nhân hậu, trong sáng, cao đẹp của hai em bé. Văn bản nhật dụng Phân tích tâm trạng nhân vật (Thủy và Thành) 4 Một thứ quà của lúa non: Cốm Tấm lòng trân trọng của tác giả khi phát hiện được nét đẹp văn hoá dân tộc trong thứ sản vật giản dị mà đặc sắc. Sự tinh tế, nhẹ nhàng mà sâu sắc trong lô'i văn tùy bút của Thạch Lam 5 Sài Gòn tôi yêu Tình cảm sâu đậm của tác giả với Sài Gòn qua sự gắn bó lâu bền, am hiểu tường tận và cảm nhận tinh tế. Thể loại tùy bút Miêu tả đặc sắc 6 Mùa xuân của tôi Tình yêu quê hương đâ't nước, lòng yêu cuộc sô'ng và tâm hồn tinh tế nhạy cảm của tác giả. Thể loại tùy bút Thành công trong việc miêu tả cảnh sắc thiên nhiên 7 Sống chết mặc hay Lên án gay gắt tên quan phủ "lòng lang dạ thú" và bày tỏ lòng thương cảm trước cảnh "nghìn sầu muôn thảm" của nhân dân do thiên tai và cũng do thái độ vô trách nhiệm của kẻ cầm quyền gây nên. Phép tương phản và phép tăng câ"p 8 Những trò lô' hay là Va-ren và Phan Bội Châu Vạch trần hành động lô' lăng, bản châ't xâu xa của Va-ren: Ca ngợi khí phách kiên cường, bâ"t khuất của cụ Phan Bội Châu. Nghệ thuật hư câ"u Nghệ thuật khắc hoạ tính cách nhân vật 9 Ca Huế trên sông Hương Tả cảnh ca Huê' trong đêm trăng trên dòng sông Hương thơ mộng, đồng thời giới thiệu các làn điệu dân ca Huê", thể hiện lòng tự hào về Huê". Văn bản nhật dụng Thành công trong việc miêu tả cảnh và bộc lộ tâm trạng 10 Quan Âm Thị Kính Thể hiện những phẩm chất tô"t đẹp cùng nỗi oan bi thảm, bê" tắc của người phụ nữ và những đối lập giai cấp thông qua xung đột gia đình, hôn nhân trong xã hội phong kiến. Thể loại: sân khấu chèo Mang tính kịch cao Những tình cảm, thái độ thể hiện trong các bài ca dao, dân ca: Những câu hát về tình cảm gia đình: để bày tỏ tâm tình, nhắc nhở về công ơn sinh thành, tình mẫu tử và tình anh em ruột thịt. Những câu hát về tình yêu quê hương đất nước, con người, thể hiện tình yêu chân chất, tinh tế và lòng tự hào đối với con người và quê hương, đất nước. Những câu hát than thân: Diễn tả tâm trạng, thân phận của con người, bày tỏ lòng đồng cảm với những số phận khổ đau, đắng cay của người lao động, đồng thời còn mang yếu tô" phản kháng, tô" cáo xã hội phong kiến. Những câu hát châm biếm: Phơi bày các sự việc mâu thuẫn phê phán thói hư tật xấu của những hạng người và sự việc đáng cười trong xã hội. Những câu tục ngữ thể hiện kinh nghiệm và thái độ của nhân dân đối với thiên nhiên, lao động sản xuất, con người và xã hội: Tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất: Phản ánh truyền đạt những kinh nghiệm quý báu của nhân dân trong việc quan sát các hiện tượng thiên nhiên và trong lao động sản xuất. Tục ngữ về con người và xã hội nhằm tôn vinh giá trị con người, đưa ra lời nhận xét, lời khuyên về những phẩm chát và lôi sông mà con người cần phải có. Những giá trị về tư tưởng, tình cảm thể hiện trong các bài thơ trữ tình của Việt Nam và Trung Quốc. • Thơ Việt Nam Bài "Sông núi nước Nam"-. Là bản Tuyên ngôn Độc lập đầu tiên khẳng định chủ quyền về lãnh thổ của đất nước và nêu cao ý chí quyết tâm bảo vệ chủ quyền trước mọi kẻ thù xâm lược. "Bài ca Côn Sơn" thể hiện sự giao hoà trọn vẹn giữa con người và thiên nhiên bắt nguồn từ nhân cách thanh cao, tâm hồn thi sĩ của Nguyễn Trãi. Bài "Cảnh khuya" và bài "Rằm tháng giêng"-. Hai bài thơ miêu tả cảnh trăng ở chiến khu Việt Bắc thể hiện tình yêu thiên nhiên, tâm hồn nhạy cảm, lòng yêu nước sâu nặng và phong thái ung dung, lạc quan của Hồ Chủ tịch. Bài "Sau phút chia li" thể hiện nỗi sầu chia li của người chinh phụ sau lúc đưa tiễn chồng ra trận. Nỗi sầu này vừa có ý nghĩa tô' cáo chiến tranh phi nghĩa, vừa thể hiện niềm khát khao hạnh phúc lứa đôi của người phụ nữ. Bài "Bánh trôi nước" thể hiện thái độ trân trọng trước vẻ đẹp, phẩm chất trong trắng, sắt son của người phụ nữ Việt Nam ngày xưa, vừa cảm thương sâu sắc cho thân phận chìm nổi của họ. Bài "Qua Đèo Ngang", miêu tả cảnh tượng Đèo Ngang thoáng đãng mà heo hút, thâ'p thoáng có sự sống con người nhưng còn hoang sơ, đồng thời thể hiện nỗi nhớ nước thương nhà, nỗi buồn thầm lặng cô đơn của tác giả. Bài "Bạn đến chơi nhà", ca ngợi tình bạn đằm thắm. Bài "Tiếng gà trưa", gợi về những kỉ niệm đẹp đẽ về tuổi thơ và tình bà cháu. Tình cảm gia đình đã làm sâu sắc thêm tình yêu quê hương đất nước. Bài "Phò giá về kinh" thể hiện hào khí chiến thắng và khát vọng thái bình thịnh trị của dân tộc ta ở thời đại nhà Trần. Bài "Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra", thể hiện tình yêu gắn bó máu thịt với quê hương thôn dã của tác giả. • Thơ Trung Quốc Bài "Xa ngắm thác núi Lư", bài thơ miêu tả một cách một sinh động vẻ đẹp nhìn từ xa của thác nước chảy từ đỉnh Hương Lô thuộc dãy núi Lư, qua đó thể hiện tình yêu thiên nhiên đằm thắm và phần nào bộc lộ tính cách mạnh mẽ hào phóng của tác giả. Bài "Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh", bài thơ thể hiện tình yêu quê hương của một người sông xa nhà trong đêm trăng thanh tĩnh. Bài "Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê", bài thơ thể hiện một cách chân thực mà sâu sắc, hóm hỉnh mà ngậm ngùi tình yêu quê hương thắm thiết của một người sông xa quê lâu ngày, trong khoảnh khắc vừa mới đặt chân trở về quê cũ. Bài ‘Bài ca nhà tranh bị gió thu phá", bài thơ thể hiện nỗi khổ của bản thân vi căn nhà bị gió thu phá nát. Điều đáng quý hơn là vượt lên trên bất hạnh cá nhân, nhà thơ đã bộc lộ khát vọng cao cả: ước sao có được ngôi nhà vững chắc ngàn vạn gian để che chở cho tất cả mọi người nghèo trong thiên hạ. Dựa vào bài 20 "Sự giàu đẹp của tiếng Việt" hãy phát biểu ý kiến về sự giàu đẹp của tiếng Việt. + Tiếng Việt là một thứ tiếng đẹp, cái đẹp trước hết ở mặt ngữ âm. + Ý kiến của người nước ngoài: Ấn tượng của họ khi nghe người Việt nói, nhận xét của những người am hiểu tiếng Việt như các giáo sĩ nước ngoài phương Tây. + Hệ thống nguyên âm và phụ âm phong phú, giàu thanh điệu: (6 thanh). + Uyển chuyển, cân đối, nhịp nhàng về mặt cú pháp. + Từ vựng dồi dào giá trị thơ, nhạc, hoạ. + Tiếng Việt là một thứ tiếng hay. + Có khả năng dồi dào về câu tạo từ ngữ và hình thức diễn đạt. Dựa vào bài 24 "ý nghĩa văn chương", phát biểu những điểm chính về ý nghĩa văn chương. Nguồn gốc cốt yếu của văn chương là tình cảm thương người và rộng ra là thương cả muôn vật, muôn loài -> là lòng vị tha. Văn chương là hình ảnh của sự sông muôn hình vạn trạng là sáng tạo ra sự sống, gây những tình cảm không có, luyện những tình cảm sẵn có. Đời sống tinh thần của nhân loại nếu thiếu văn chương thì sẽ rất nghèo nàn.